White Snow

– Hei pappa, vi er i live! Det var vesle julaftan 2009, og far til Erlend Skjøtskift var på jobb heime i Stavern då han høyrde desse orda gjennom ei sprakande telefonlinje.
– Men … eg treng å låna hundre tusen kroner.
– Det vart stille, fortel Erlend, – men det gjekk ikkje så veldig mange minutt før pengane var overførte.

Nokre månader tidlegare sat Erlend heime i kjellarstova saman med kompisane Peter Raugland og Marius Johansen. Dei såg på ein episode av serien Pacific Blue og kom til å tenkja: Kor vanskeleg kan det eigentleg vera? Kvifor ikkje skriva vår heilt eigen TV-serie bygd over same leist? Kva med å selja konseptet til ein stor amerikansk TV-produsent? Kanskje reisa til Hollywood, banka på døra og levera manuset rett i handa? Den siste tanken som slo dei var: Kor vanskeleg kan det eigentleg vera å køyra heile vegen? I ei gamal stasjonsvogn, gjennom Russland og Alaska?

– Vi er veldig glade i seriar som Baywatch og Pacific Blue, særleg dei gongane dei er komiske. Ofte er dei det litt ufrivillig, sjølvsagt. Serien vår var meint å vera ufrivillig komisk meir eller mindre heile tida, ler Erlend.

Manuset dei skreiv, fekk tittelen White Snow, og handlinga går føre seg rundt eit stort skianlegg i Aspen, Colorado. På grunn av det utstrekte jetsetlivet som blir ført der, må skipolitiet starta ei klappjakt på narkohandlarar. Tittelen, White Snow, er eit slanguttrykk for kokain. Det kunne nesten høyrast ut som noko ein TV-produsent faktisk kunne bite på?

– Vi hadde veldig tru på serien og har det vel eigentleg framleis, seier Marius. – Vi skreiv første episoden, den såkalla piloten, før avreise. Episode to skreiv vi undervegs, så vidt eg hugsar, vart han til under timelang venting på ein tollstasjon i Kasakhstan.

– Før vi drog, var vi alle temmeleg blakke og trong pengar til turen, fortel Erlend. – Ved eit “lykketreff” var det ein oljetankar som gjekk på grunn nær Stavern, og Peter og eg fekk arbeid med å vaska olje. Mot ei heilt grei timebetaling.

Marius hadde faktisk jobb og fast inntekt på den tida, – så alt eg trong å gjera, var å seia opp, ler han.

Alle store reiser startar med eit bitte lite steg. For dei tre gutane frå Stavern var første steget å koma seg over Oslofjorden. Den gamle Mercedesen trilla inn på ferja mellom Horten og Moss, og overfarten gjekk utan dramatikk. Fulle av forventing, og kanskje litt nervar, trilla dei i land. Bilen, ei stasjonsvogn frå 1988, skulle ta dei gjennom Aust-Europa, Russland, Sibir, Alaska og til slutt USA. Kilometerstanden ved start var på over 300 000 kilometer.

– Mercedesen hadde på ein måte allereie bevist at han kunne køyra langt, seier Marius.
Reisa gjennom Sverige og Danmark gjekk greitt, så om dei ikkje hadde vore optimistiske frå før, vart dei det i alle fall no. På Autobahn gjennom Tyskland fekk dei riktig nok merka at bilen hadde problem med å halda oppe farten.
– Ei av lyktene ramla av taket, så vi innsåg at vi nok burde halda oss i krabbefeltet.

Gjennom Polen og Ukraina gjekk det faktisk også veldig greitt, og stemninga i bilen var på topp. På ein bensinstasjon i Ukraina kom dei i snakk med ei jente som hadde slektningar på den russiske sida, og med litt overtaling gjekk ho med på å følgja dei over grensa. Det viste seg å vera ein ekstremt god idé.
– Vi lærte at russisk politi og russiske grensevakter ikkje var interesserte i å snakka engelsk.

Jenta frå Ukraina hjelpte dei forbi denne første hindringa, og til alt overmål vart dei inviterte heim til hennar russiske familie. Der vart det ein heidundrande fest for dei norske gjestane, utover kvelden delte bestemora hennar raust frå vodkaflaska.

DA/NJET-SKJEMA

– Russarane var utruleg hjelpsame og greie med oss under heile turen, seier Marius, – det vart nesten litt for mykje av og til.

Under grensekryssinga til Kasakhstan fekk dei tildelt eit skjema på russisk:
– Det var eit enkelt svarskjema med «Da» og «Njet», det tenkte vi skulle gå greitt å fylle ut.
Det viste seg at eit av spørsmåla var om dei hadde narkotika med over grensa, og til dette hadde dei altså svara «Da».
– Grensevakta såg på oss og lo, veldig høgt og veldig lenge. Så tok han berre pennen ut av handa mi og fiksa på skjemaet.
Smil og god tru redda nok gutane gjennom mange vanskelege situasjonar. Dei innsåg tidleg at dei ikkje hadde råd til å betala stikkpengar kvar einaste gong dette vart kravd.
– Vi kasta bort ein hundredollarsetel på ein politimann tidleg på reisa, og etter det bestemte vi oss for at det gjer vi ikkje fleire gongar.

Konsekvensen av å ikkje betala seg ut av problema vart mange og lange stopp, med venting ved grensepostar og vegsperringar. Ein russar som dei vart kjende med seinare på reisa, var svært imponert av at dei hadde køyrt den lange vegen, men aller mest av at dei ikkje hadde betalt korrupte politifolk og tollarar undervegs.

ROAD OF BONES

Heilt aust i Russland, mellom dei små byane Yakutsk og Magadan, ligg det som nokon kallar verdas dårlegaste veg, The Road of Bones. Den har fått namnet etter alle dei tusenvis av folk som, under Stalins kommando, omkom under bygginga av vegen. På vinteren er det nemleg så godt som uleveleg i denne delen av Sibir. Skal ein tru ryktet (og det som står på Wikipedia), er knoklane etter desse tusen arbeidarane bygde inn i sjølve underlaget. Det var mest praktiske grunnar til at det vart slik: På grunn av permafrost (all jord i området er gjennomfrosen året rundt) var det umogleg å gravlegga nokon på vanleg måte. Til denne to tusen kilometer lange massegrava kom dei tre gutane like før jul, med andre ord i den aller mørkaste tida. Det var mellom 50 og 60 minusgrader, og dei var no heilt avhengige av at Mercedesen skulle halda seg gåande.

Det fanst alternative ruter, sjølvsagt, vegar av høgare standard, som faktisk hadde fått litt vedlikehald no og då, men berre namnet Road of Bones gjorde det rett og slett for freistande å gjera eit forsøk.

Dei såg ingen knoklar stikka opp frå vegen, men derimot låg der eit femten centimeter tjukt lag med snø. Dei skimta eit halvt utviska scooterspor, men bortsett frå det var strekninga totalt aud og forlaten. Mercedesen klarte seg brukbart gjennom snøen, men han gav frå seg nokre merkelege lydar. Dei oppdaga snart at det kom frå motorrommet.

– Det var eit jamt snødriv opp under bilen, fortel Erlend, – noko som mellom anna skapte problem for viftereima.
Dei heldt seg på vegen i om lag ein time før viftereima fann det for godt å hoppa heilt av.
– Det var frykteleg kaldt og fullstendig audt, seier Marius. – Ingen av oss hadde særleg peiling på bil, men vi hadde ei slags brukarhandbok, og hadde undervegs fått litt erfaring med å fikse på småting.

Det var mørkt og bles kraftig, og handboka var rett og slett ikkje så veldig lett å bli klok på. Situasjonen såg temmeleg håplaus ut. I bagasjerommet hadde dei soveposar som var sagt å skulle tola ei kulde ned til minus femti grader. Dersom det stemte, kunne dei overleva ei overnatting her ute, men dei var ikkje særleg ivrige på å prøva det ut. I frustrasjonen tok Peter, som er ein kraftig kar, affære og klarte å riva heile viftereima tilbake på plass. Bak i bilen låg eit brannteppe som dei batt fast under motoren, og på den måten fekk dei skjerma viftereima. Bilen gjekk framover, og ulyden var borte.

– Dermed var vi på vegen igjen, og det heldt i kanskje hundre kilometer til. Så stod vi med eine hjulet langt nede i grøfta.

ENDESTASJON

Heime i Stavern var det morgon, og far til Erlend gjekk til jobb på legekontoret som vanleg, lukkeleg uvitande om problema som gutane stod oppe i.

Dei fann ut at dei trong meir vekt på bakhjulet for å få rygga bilen opp av grøfta. Løysinga blei å slenga ut sekkar og soveposar frå bagasjerommet, så to av dei kunne stå oppi der, medan tredjemann stod på gassen. Det fungerte, og bilen var snart tilbake på vegen.

– Då vi køyrde vidare, var det noko i eine hjulet som låste seg, sannsynlegvis hadde det frose fast. Det gjekk greitt å køyre sånn, men vi oppdaga at det var tyngre for motoren, og det gjekk altfor mykje bensin.
Det var med andre ord på høg tid å snu.
Då dei kom til plassen der dei hadde stått fast, låg det eit eller anna i grøfta, noko med sterke fargar som var halvt dekt av snø.

– Det var soveposane våre, vi hadde gløymt å legga dei tilbake i bagasjerommet.
Det støkk i dei. Samtidig som dei kjende seg letta over å finna att posane, så kjende dei at dette nok var litt meir enn berre spanande, det kunne faktisk stå om livet. Med motorstans og utan soveposar var det ikkje sikkert dei hadde overlevd særleg lenge der ute. No var det også såpass lite bensin igjen at dei innsåg at dei vart nøydde til å tilkalla hjelp.

– Vi ringde UDI heime i Noreg. Det er mogleg vi bagatelliserte litt, ler Marius, – for fyren som tok telefonen, spurde om vi kunne ringe tilbake fire timar seinare. Det sa vi ja til, høflege som vi er.

Det tok ikkje så lang tid før dei måtte ringa tilbake og fortelja at problemet faktisk var ganske akutt. Det viste seg at ein aksjon med redningshelikopter ville krevja ein garanti på hundre tusen kroner, og Erlend måtte ringa faren sin og be om eit lån. Faren skjøna alvoret og overførte pengane. Lånet kunne Erlend heldigvis betale tilbake heilt urørt, for løysinga vart å senda ein bil etter dei frå næraste by. Mercedesen vart taua tilbake, ut av The Road of Bones.

– Dette var kanskje det lågaste punktet på heile turen?

– Vel, seier Erlend, – kanskje ikkje det lågaste, men det var stussleg å feira julaftan på noko som berre så vidt likna eit hotellrom, i ein bitte liten by i Sibir. Julematen var tunfisk frå kvar vår hermetikkboks.

DET LÅGASTE PUNKTET

Dei fekk etter kvart tint opp bilen nok til at han kunne køyrast, og neste dag kom dei seg til hamnebyen Magadan. Det viste seg at julefeiringa i Russland er to veker seinare enn vår eigen feiring, og hamna var stengd langt utover i januar.

– Desse tre vekene på eit nedslite hotell i Magadan var nok faktisk det lågaste punktet på heile turen.
Pengane var så godt som brukte opp, det same var humøret og samhaldet som hadde vore så sterkt heile vegen. No vart det mellom anna usemje om ruta vidare, stemninga var ikkje lenger heilt god. Omsider, då julefeiringa var overstått, fekk dei frakt med ein containerbåt til Vladivostok. Turen tok 6-7 dagar, og dei fekk gode vener blant mannskapet om bord. Litt skremmande var det då dei sat og skåla med vodka og den eine av festdeltakarane reiste seg og fortalde at no måtte han styre skipet. Det var hans vakt oppe på brua, litt promille brydde han seg tydelegvis ikkje om.

Framme i Vladivostok gjekk dei straks rundt og undersøkte prisar på overfarten til Alaska. Det ville koma på mellom tretti og femti tusen kroner å få med seg bilen, og det var mykje meir enn dei hadde råd til.
– Vi måtte innsjå at slaget var tapt, i alle fall for denne gongen. Dei aller siste kronene våre brukte vi på flybillettar heim til Noreg.

– Heile turen var ei fantastisk oppleving. All den velviljen og støtta vi møtte gjennom Russland, var overveldande og langt over det vi hadde tort å håpa på.

Så lenge dei var i rørsle, så lenge det skjedde noko, var det tilsynelatande ingenting som kunne gå gale. Stagnasjonen, dei tre vekene med stillstand i Magadan, viste seg å vera den aller største hindringa dei kunne møta på.

Eit par år seinare fekk faktisk gutane ein ny sjanse til å reise til Hollywood med manuset sitt. Korleis det gjekk, kan du lesa om her.